|
Шу ўринда қуйидаги икки масалага эътиборни қаратиш зарур: Биринчиси, калиманинг муайян ўзакдан олинганлиги бу ўзакдан олинган ҳамма калималарнинг маъноси бир бўлишини ва улардан бирининг маъноси бошқасига ҳам берилишини англатмайди. Аксинча луғатда гоҳида бир қанча калималар битта маънони англатиши мумкин, омоним сўзлар сингари. Гоҳида эса бир калиманинг ўзига хос бир маъноси бўлиб, бу маънони англатувчи бошқа калима бўлмаслиги ҳам мумкин. Буларнинг ҳаммаси арабларнинг қандай маъно берганига қараб бўлади. Шунинг учун калималарнинг битта ўзакдан олингани уларнинг маъноси ҳам битта бўлишини англатмайди. Аксинча калимага унинг олинган ўзагидан қатъий назар араблар берган маъно берилади. Масалан «جَاءَ » ва «أَجَاءَ » калималари битта ўзакдан олинган. Шунга қарамай «جَاءَ » калимаси «келди» деган маънони билдирса, «أَجَاءَ » калимаси «келтирди» маъносини билдиради. «نِضْوٌ » калимаси «туя» маъносини билдирса, унинг «ن » ҳарфини замма қилиб «نُضْوٌ » деб айтилса унинг маъноси «эски кийим» бўлади. Мавло калимасининг: «Ишни тасарруф қилувчи, ишни бошқарувчи, одамларнинг лойиқроғи», деган маъноларни билдириши ҳокимият ва салтанат маъносини англатмайди. «Валий ва мавло сўзи битта ўзакдан олинган. Валиюл амр калимаси ҳокимият ва салтанат маъносини билдиради. Демак мавло ҳам шу маънони билдиради», дейиш нотўғри. Чунки мавло ва валиюл амр калималари маънода бошқа-бошқадир. Ишни тасарруф қилувчи ва ишни бошқарувчи калималари билан валиюл амр калимасининг маънолари ҳам бошқа бошқадир. Чунки валиюл амр деганда фақат ҳоким кўзда тутилади. Мавло калимасининг эса бир неча маънолари бўлиб, уларнинг орасида ҳокимият маъноси йўқ. Ишни тасарруф қилувчи калимаси эса ҳар бир ишда тасарруф юритувчи деган маънони англатади, ҳоким деган маънони англатмайди ва ундан ҳокимият маъноси тушунилмайди. Чунки бу калима луғатда бундай маънода келмаган. Демак калимага маъно беришда шахснинг калималар мажмуидан ёки турли далолатлардан тушуниб олган нарсасига эмас, балки араблар берган маънога келиб тўхталинади. Шунга кўра мавло калимаси – модомики араблар унга ҳокимият ва салтанат маъносини беришмаган экан – бундай маънода мутлақо тафсир
104-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247